Συνεδρία 30: Καληδονία

Απόκρημνα βουνά που καταλήγουν στο να σχηματίζουν ένα λίθινο τείχος προς την απείθαρχη Βόρεια Θάλασσα. Παραλίες δεν υπάρχουν, η χώρα δεν ανοίγεται στον κόσμο. Ο πέτρινος αιγιαλός απαγορεύει ακόμα και στη θάλασσα να εισβάλει εντός της. Τα βουνά στο εσωτερικό τους απόκρημνα, με ελάχιστη βλάστηση. Στα Νότια υπάρχουν κάποιες υποψίες δασικών εκτάσεων, αλλά αφού εγκαταλείψεις τον κόσμο του λίθου. Όχι δεν είναι μόνες τους οι πέτρες, λίμνες έχουν σπαρθεί για να λειτουργούν ως δεξαμενές που ποτίζουν τη ζωτικότητα των ανθρώπων. Λίμνες μυστηριακές, που τις συντροφεύουν θρύλοι για τέρατα που κατοικούν στα βάθη τους. Υδάτινοι θύλακες που κλείνουν μέσα τους τη γαλήνη, τον τρόμο και την υπόκωφη βία του τοπίου και των ανθρώπων.

Καλώς ήρθατε στην Καληδονία της Βόρειας Σκωτίας. Μέρος τραχύ όπως και οι λιγοστοί άνθρωποι που το κατοικούν. Η ανθρώπινη παρουσία είναι τόσο περιορισμένοι που λύκοι, αρκούδες και αλεπούδες στην ξηρά και σολομοί, όρκες και φώκιες στη θάλασσα αν αποφάσιζαν να κάνουν επιδρομή θα καταλάμβαναν λιμάνι και οικισμό σε δέκα λεπτά. Αντίθετα με τα τροπικά νησάκια του Ειρηνικού που ο Σκωτσέζος ναύαρχος ονόμασε Νέα Καληδονία όταν τα ανακάλυψε για να τιμήσει τη γενέτειρά του, εκεί φυτρώνει μόνο στάρι και κολοκύθι. Και το πρώτο κατά βάση γίνεται whiskey.

Έχω μία συνάδελφο που κατάγεται από εκεί. Τυπική κοκκινομάλλα, τροφαντή Σκωτσέζα, με φακίδες και πράσινα μάτια. Μας είχε καλέσει, εμάς και άλλο ένα ζευγάρι να πάμε τον Ιούνιο εκεί. Δύο το μεσημέρι είχε έξω 5 βαθμούς και το βράδυ -4. Ο Ολλανδός σύζυγός της λέει ότι το μέρος είναι ότι δεν είναι η δική του χώρα. Επικλινές, με πολύ κρύο και χιόνι, λίγη βροχή και πολύ πάνω από τη θάλασσα. Μέρος εξαιρετικής μοναδικότητας (πλεονασμός το ξέρω), που δεν μπορείς να φανταστείς πώς απέχει μερικές δεκάδες μίλια μόλις από τη βιομηχανική Γλασκώβη και λίγα παραπάνω από το γοτθικό Εδιμβούργο.

Στις δύο μεγάλες πόλεις συμβαίνουν άλλο πιο πολύπλοκα πράγματα. Στη Γλασκώβη χθες έπεσε ένα ελικόπτερο της αστυνομίας στην οροφή ενός μπαρ γεμάτου από κόσμο, λόγω Παρασκευόβραδου. Η τραγική ειρωνεία είναι ότι μόλις είχε αλλάξει η ώρα και ήταν η μέρα του Αγίου Ανδρέα, προστάτη Αγίου της Σκωτίας. Ο απολογισμός μέχρι τώρα είναι οκτώ νεκροί και δεκατέσσερις βαριά τραυματίες. Αν και μπορούμε βάσιμα να υποθέσουμε ότι ο Άγιος δεν τα έχει καλά με τα σώματα ασφαλείας, οι παράπλευρες απώλειες μας ωθούν στο συμπέρασμα ότι σίγουρα δεν έβαλε το χέρι του.

Στο Εδιμβούργο την Τρίτη το Εθνικό Κόμμα Σκωτίας παρουσίασε ένα σχέδιο για την ανεξαρτητοποίηση της χώρας μέσω της διεξαγωγής δημοψηφίσματος. Πυρετός υπερηφάνειας κατέκλυσε τη Σκωτία που μετά από περίπου 550 χρόνια θα προσπαθήσει με θεσμικό, δημοκρατικό τρόπο να αποχωρήσει από το Βρετανικό στέμμα, στο οποίο προσχώρησε τότε μετά από ήττα στο πεδίο των μαχών. Βέβαια, πέρα από τους τίτλους, η Σκωτία είναι διχασμένη και η Αγγλία χολωμένη. Για τους Μπλε του Βορρά όσο και αν διαρκούν οι εθνικιστικές κορώνες, οι σφυγμομετρήσεις δίνουν περίπου 52,3% υπέρ της ανεξαρτησίας, και οι εννιά μήνες που μεσολαβούν μέχρι να γίνει αυτό μπορούν να αλλάξουν εύκολα αυτό το μόλις +2,3% του ‘Υπέρ’.

Οι Άγγλοι από την άλλοι είναι εντελώς χαμένοι. Το κυβερνόν συντηρητικό κόμμα γνωρίζει ότι αν αποχωρήσει η Σκωτία, αν χάσει εδάφη δηλαδή, δεν ξαναβλέπει κυβέρνηση για τα επόμενα πενήντα χρόνια. Οι εργατικοί βλέπουν ευκαιρία, αλλά δεν παρεμβαίνουν για να μη χάσουν την υποστήριξη του πολυπληθέστερου Αγγλικού κοινού. Το παλάτι θα πνίξει τον πόνο του σε καμιά ιπποδρομία, ή σε κάποιο tennis club, και όλο το πολιτικό σκηνικό πετάει αόριστες απειλές και νουθεσίες. Άλλοι οργανισμοί έχουν πραγματικό θέμα όμως, όπως ο στρατός, που απαρτίζεται κατά 40% από Σκωτσέζους. Η Βρετανία θα απολέσει τη δυνατότητα παγκόσμια στρατιωτικής παρουσία με την αποχώρηση των Σκώτων στρατευμένων και αξιωματικών. Επίσης, η τράπεζα της Αγγλίας αρχίζει να έχει προβλήματα ευρώ. Διότι το σχέδιο προβλέπει διάλυση της πολιτικής, αλλά διατήρηση της νομισματικής ένωσης, δηλαδή η Σκωτία θα έχει ως νόμισμα τη Βρετανική λίρα. Επειδή το ‘ασύμμετρες οικονομίες, κοινό νόμισμα’ σα μόδα πέρασε, αλλά και για λόγους εκδίκησης, το City προβλέπεται να τους πει: Independence Ye Olde Boys means new sovereign currency.

Και καλά πείτε ότι αυτό λύνεται με τη θέσπιση της Σκωτσέζικης λίρας, που αρχικά θα έχει την ίδια ισοτιμία με τη Βρετανική και μετά θα τραβήξει το δρόμο της. Σε περίπτωση φυσικά που τα βρουν με το θησαυροφυλάκια για το ποιο είναι το ποσοστό σε πολύτιμα μέταλλα και ταμειακά ή συναλλαγματικά διαθέσιμα που αντιστοιχούν στη Σκωτία, κάτι το οποίο είναι highly unlikely. Εκεί που το σχέδιο πάσχει είναι στο θέμα της ΕΕ. Η Σκωτία επιθυμεί να παραμείνει μέλος της ΕΕ και μάλιστα να διατηρήσει όλα τα Opt-outs που έχει εξασφαλίσει η Βρετανία. Η απάντηση των Βρυξελλών ήταν άμεση και το ίδιο βράδυ εξέδωσαν ανακοίνωση που αναγράφει αναλυτικά ότι οποιαδήποτε περιοχή αποχωρήσει από κράτος-μέλος της ΕΕ, παύει να θεωρείται μέλος της Ένωσης και οφείλει, αν το επιθυμεί, να δηλώσει εκ νέου υποψηφιότητα εισόδου. Και εδώ είναι τα δύσκολα, διότι α)απαιτείται ομοφωνία για την είσοδο νέου μέλους στην ΕΕ και β)τα opt-outs της Βρετανίας όχι μόνο δεν εξασφαλίζονται, αλλά η κάλυψή τους είναι προαπαιτούμενο για να εξετασθεί μια υποψηφιότητα. Όσο για το (α) δεν ξέρω αν η Αγγλία θα προβάλλει Veto για λόγους εκδίκησης, πράγμα πολύ πιθανό και ταιριαστό στην ιδιοσυγκρασία τους, αλλά η Ισπανία θα το κάνει σίγουρα για δύο λόγους: 1) Καταλωνία, 2) Βασκωνία.

Τέλος, τεράστιο ζήτημα είναι και τα πυρηνικά όπλα. Η Σκωτία διατηρεί στο έδαφός της ένα στρατόπεδο στο οποίο φυλάσσονται πυρηνικές κεφαλές και ένα ναύσταθμο στον οποίο καταλύουν πυρηνικά υποβρύχια. Για τις κεφαλές μπορεί να ακολουθηθεί το μοντέλο της Ουκρανίας, όπου μεταφέρθηκαν τα όπλα με κοινή επιχείρηση ΝΑΤΟ και Ρωσίας σε ρωσικό έδαφος. Με τα υποβρύχια το θέμα είναι εξαιρετικά πολύπλοκο, καθώς η Βρετανία δε διαθέτει πλέον άλλου τύπου πλην trident. Και ενώ δήλωσαν ότι θα υπογραφούν όλες οι διεθνείς συνθήκες και συμβάσεις που ρυθμίζουν τέτοια καθεστώτα και με δεδομένο ότι η εισδοχή στο ΝΑΤΟ θα γίνει αυτόματα, το ζήτημα με τα όπλα μαζικής καταστροφής σίγουρα δεν είναι στο χέρι τους.

Μ’ αυτά και μ’ αυτά, η συνάδελφος έλεγε χθες στη δουλειά ότι μάλλον θα χρειαστεί διαβατήριο τα επόμενα Χριστούγεννα που θα πάει σπίτι της στην Καληδονία.

Συνεδρία 29: Ο καθένας το καράβι του

Πέρασε η εθνική ομάδα ποδοσφαίρου το τελευταίο εμπόδιο που είχε για να μπει στους 32 που θα απαρτίζουν το cast του Mundiál του 2014. Στη χώρα όμως όπου οι νευρώσεις αποτελούν raison d’état υπήρξαν πολλαπλές αντιδράσεις, οι οποίες χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: α) κάποιοι που ένιωσαν υπερήφανοι, β) όσοι ένιωσαν χαρούμενοι, γ) εκείνοι που απογοητεύτηκαν, δ) αυτοί που δεν κατάλαβαν γιατί πρέπει να πανηγυρίζουμε αφού οι ίδιοι οι Βραζιλιάνοι διαδηλώνουν κατά της διοργάνωσης.

Εισαγωγικά, δεν μπορούμε να λησμονούμε το φαντασιακό αποτέλεσμα που επιφέρει στον κόσμο του ποδοσφαίρου το άθροισμα Βραζιλία + ποδόσφαιρο. Ειδικά για τους Ευρωπαίους παίχτες, η έλξη που τους προκαλεί το γεγονός ότι το Mundiál θα διεξαχθεί σε μια χώρα όπου το ποδόσφαιρο είναι de facto θρησκεία είναι ανυπέρβλητη. Ο σκοτωμός που έγινε ειδικά στους Ευρωπαϊκούς ομίλους επιβεβαιώνει τον ισχυρισμό. Ποτέ άλλοτε μια αγωνιστική πριν το τέλος των προκριματικών δεν έμεναν τόσα εισιτήρια διεκδικούμενα.

Έπρεπε να το είχαμε καταλάβει από το καλοκαίρι, όταν κατά τη διάρκεια του Κυπέλλου Συνομοσπονδιών οι Ευρωπαίοι αστέρες μιλούσαν ως αλλόθρησκοι που ανακάλυψαν την Αλήθεια. Ο Pirlo δήλωνε ότι αποτελούσε όνειρο καριέρας να παίξει στο Maracana. Οι χορτασμένοι από επιτυχίες Ισπανοί επέμεναν ότι θα σκιζόντουσαν να περάσουν στον τελικό μόνο και μόνο για να πατήσουν το χορτάρι του θρυλικού αυτού γηπέδου. Το Maracana αποτελεί τη φιλοσοφική λίθο του αθλήματος.

Ενδεχομένως και τη φιλοσοφική του λήθη. Μαγεμένοι από τις διηγήσεις και από τα στερεότυπα που συνοδεύουν τη σχέση της Βραζιλίας με το ποδόσφαιρο, έκλειναν τα μάτια στην πραγματικότητα που εκτυλισσόταν γύρω τους. Στη χώρα που ζει και αναπνέει βάση ιδεοληψιών για το ποδόσφαιρο, χιλιάδες άνθρωποι διαδήλωναν κατά της διοργάνωσης. Και σα να μην έφτανε αυτό, Βραζιλιάνοι πρώην μεγάλοι αστέρες της μπάλας συνηγορούσαν υπέρ τους! Άκουγες δηλώσεις παλαιμάχων, πρώην παγκόσμιων πρωταθλητών, όπως οι Romario, Ronaldo, Cafu να υποστηρίζουν δημόσια ότι η διοργάνωση είναι ένα έγκλημα εις βάρος του Βραζιλιάνικου λαού, καθώς τα χρήματα που πάνε εκεί, είναι κονδύλια που έχουν ανακατευθυνθεί από την εκπαίδευση, τη σίτιση και την περίθαλψη. Το Mundiál της Βραζιλίας θα κοστίσει όσο τα τρία προηγούμενα μαζί (27,3 δις δολλάρια) και οι υπερτιμολογήσεις φτάνουν μέχρι και το 303% του αρχικού προϋπολογισμού. Με εξαίρεση των επίσημο Βραζιλιάνο εκπρόσωπο των πολυεθνικών, Pélé, όλοι οι αστέρες του παρελθόντος μετά το πέρας δύο ετών από την ανάληψη της διοργάνωσης άρχισαν να εκφράζουν επιφυλάξεις. Πλέον φωνάζουν την αντίρρησή τους.

Η εύκολη κριτική είναι να πεις ‘Δεν ήξεραν από την αρχή;’. Όχι, αμόρφωτα παιδιά οι περισσότεροι που έγιναν γνωστοί και εκατομμυριούχοι από τη μπάλα, δεν ήξεραν. Ούτε οι πολίτες φανταζόντουσαν ότι θα γινόταν τέτοιο πλιάτσικο. Διότι η Βραζιλία είναι απόλυτα συνδεδεμένη με το ποδόσφαιρο, αλλά με το ποδόσφαιρο ως διέξοδο. Το τόπι είναι διασκέδαση, χαρά, τρόπος να ξεφύγεις από τις φαβέλες και τη φτώχεια. Ένα διαβατήριο να ονειρευτείς καλύτερη ζωή για εσένα και την οικογένειά σου μακριά από τη φτώχεια και την εξαθλίωση. Η Βραζιλία έχει παράγει μερικούς από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες του αθλήματος, επειδή αυτοί αγάπησαν τη ζωή που κέρδισαν μέσα από τη μπάλα. Η εθνική τους ομάδα είναι η πιο πετυχημένη, με πέντε κατακτήσεις, διότι ανταποδίδουν μέσω αυτής της επιτυχίας τη ζωή που κέρδισαν.

Η διοργάνωση αυτή με όσα στερεί από τους Βραζιλιάνους για να διεξαχθεί, αντιστρέφει τη σχέση που έχουν αναπτύξει με το άθλημα. Αποδομεί και διαβρώνει τη φιλοσοφία ετών γύρω από το τι σημαίνει το ποδόσφαιρο για κάθε Βραζιλιάνο. Η διέξοδος προς μια καλύτερη ζωή, γίνεται τροχοπέδη της κοινωνικής ανάπτυξης. Το άθλημα των φτωχών μετατρέπεται σε πεδίο κερδοφορίας των λίγων. Οι Βραζιλιάνοι βλέπουν τις υποσχέσεις για μια καλύτερη και πιο πλούσια Βραζιλία να γκρεμίζονται και το χειρότερο είναι ότι το πολιορκητικός κριός για την καταστροφή του τείχους των ονείρων είναι το ποδόσφαιρο. Αυτό με το οποίο έχουν ταυτιστεί ως πληθυσμός.

Οι αντιδράσεις κλιμακώνονται και η βασική τους στόχευση παραμένει η διεθνής προβολή των θέσεών τους. Την πρωτοκαθεδρία κατέχει το ‘Μην έρθετε στη Βραζιλία’. Ακολουθούν τα ‘Θέλουμε φαγητό και όχι ποδόσφαιρο’ και ‘Το Παγκόσμιο Κύπελλο μας κλέβει τις ζωές’. Οι φίλαθλοι καλά θα κάνουμε να ακούσουμε τους αυτόχθονες. Να στηρίξουμε όσο μπορούμε λιγότερο το πλιάτσικο που στήνουν η FIFA και οι χορηγοί της εις βάρος κρατών και πληθυσμών. Οι αθλητές όμως είναι μιαν άλλη υπόθεση.

Η Βραζιλία παραμένει, ακόμα και ανάμεσα σε όλη αυτήν την αναταραχή, το promised land του αθλήματος. Αυτή η γη της επαγγελίας που δεν έχει πιλάφια, αλλά χορτάρι, δύο τέρματα και πολύ χρώμα. Από την άλλη υπάρχει και η επαγγελματική διάσταση. Οι ποδοσφαιριστές θέτουν στόχους και κρίνονται από το αν τους έχουν επιτύχει ή όχι. Ο στόχος του Mundiál για παράδειγμα επετεύχθη για την εθνική ομάδα και φυσιολογικά ήταν όλοι ευτυχισμένοι. Για την προσπάθεια και την καριέρα τους έπαιξαν και πέτυχαν.

Εγώ περήφανος για αθλητικές επιτυχίες δεν μπορώ να νιώσω. Ως ποδοσφαιρόφιλος είμαι χαρούμενος. Σεβόμενος την απαίτηση των Βραζιλιάνων, και να είχα τα χρήματα δε θα πήγαινα εκεί. Περήφανοι μπορούν να νιώθουν οι παίχτες, το τεχνικό επιτελείο και οι οικογένειές τους. Η πολιτική ηγεσία που δήλωσε ότι ‘Μας κάνατε περήφανους’, για άλλη μια φορά προσπαθεί να κλέψει προβολή από την προσπάθεια και τον ιδρώτα άλλων. Όμως στο δικό τους τομέα, στη δική τους δουλειά, οι ποδοσφαιριστές κρατούν την Ελλάδα στο Top15 του κόσμου σταθερά τα τελευταία δέκα χρόνια. Οι πολιτικοί έχουν κάνει την Ελλάδα διεθνές πειραματόζωο, Νο134 στον κόσμο. Σε καμία από τις δύο κατηγορίες δεν έχουμε τις δυνατότητες να πατήσουμε κορυφή. Εντούτοις είναι εμφανές ποιος δουλεύει και ποιος μας δουλεύει.

Διασκεδαστικές ήταν και οι περιπτώσεις όσων περίμεναν την εθνική στη γωνία για να στάξουν τη χολή τους. Δεν πειράζει, όσοι βλέπουν το κάθε άθλημα ως μέσο ψυχανάλυσης και ψυχοθεραπείας, έχω συνεδρία δύο φορές τη βδομάδα και δε θα πλήξουν. Τέλος, όσοι δεν ασχολούνται με το ποδόσφαιρο καλύτερα ας μη σχολιάζουν. Ζω στην Αγγλία και δεν μπορώ να καταλάβω τι στο κέρατο τους πιάνει και συζητάνε με πάθος για τα Ashes στο κρίκετ. Δεν το ξέρω το σπορ, δε μιλάω. Όμως το ‘δείτε τι λένε οι Βραζιλιάνοι και εσείς πανηγυρίζετε’ είναι στάση α-ποδοσφαιρική (κατά το απολιτίκ). Ειλικρινά δέχομαι το να μην αρέσει σε κάποιον το ποδόσφαιρό, να μην καταλαβαίνει τι σημαίνει Βραζιλία στο δικό μας πλανήτη και να του φαίνονται όλα ετούτα δευτερεύοντα. Είναι τέτοια και γι’ αυτό κάποιοι τα γουστάρουμε, ως διέξοδο. Όσο δε γνωρίζουν δεν μπορούν να κατανοήσουν ούτε το δράμα των Βραζιλιάνων που βλέπουν να τους κλέβουν ένα γιγάντιο κομμάτι της κοσμοθεωρίας τους.

Σε κάθε περίσταση, καλό θα ήταν ο καθένας από εμάς να κοιτάξει πώς να βελτιώσει και να πώς να κουμαντάρει το δικό του καράβι.

Συνεδρία 28: Νοέμβρης

Είμαι από εκείνους τους βλαμμένους ανθρώπους που δεν έχουν μιαν αγαπημένη εποχή, έναν αγαπημένο μήνα, κτλ. Δεν μπορώ να επιλέξω συγκεκριμένες στιγμές σε μιαν περιοδικότητα και να τους φορέσω την ταμπελίτσα με την καρδούλα. Φυσικά υπάρχουν μέρες ορόσημα, αλλά και αυτές εξαρτώνται από την ψυχολογική μου κατάσταση και το lead-in που θα δώσουν οι προηγούμενες μέρες σε αυτές. Έχω περάσει υπέροχα και χάλια γενέθλια, γιορτές, επετείους, parties αποφοίτησης και όλα τα συναφή. Ακόμα και σε τελικό Ch.L. έχω περάσει χάλια, τότε που φάγαμε 4 από τη Milan πχ, 1994 ήταν.

Επίσης, τρελαίνομαι όταν ακούω τραγούδια που ο μήνας ή η μέρα δεν έχει κάποιο διαφορετικό συμβολισμό. Για να το κάνω λιανά, ο Αύγουστος του Παπάζογλου, το November Rain των Guns ‘N’ Roses, το Wake me Up When September Ends των Green Day είναι κομμάτια που δεν υμνούν το συγκεκριμένο μήνα στον οποίο αναφέρονται, αλλά χρησιμοποιούν αυτό που σημαίνει για να πουν κάτι διαφορετικό. Είναι το δεύτερο χειρότερό μου μετά από εκείνα τα κομμάτια που εξυμνούν ονόματα. Για μιαν Ελένη και κάθε Ελένη, ή μα δε σε λένε Γιάννη. Ανάθεμα την ώρα και τη στιγμή που ο παππούς σου λεγόταν αλλιώς, οι γονείς σου σε έταξαν αλλού ή είχαν μια καλύτερη ιδέα ή ο νονός σου δεν είπε Ελένη ή Ιωάννης. Θα άλλαζε όλη σου η ζωή αν είχε γραφτεί στο ληξιαρχείο το περιούσιο όνομα.

Στη μουσική όμως υπάρχουν τραγούδια ή συνθέσεις (χωρίς στίχο) που έχουν χαρακτηρίσει γεγονότα και εποχές. Σε μερικές περιστάσεις έδωσαν ταυτότητα και δυναμική στα γεγονότα, τα οποία έμειναν στη συνείδηση του κόσμου εξαιτίας της απήχησης του κομματιού. Δεν αναφέρομαι μόνο στις θετικές θύμισες. Υπάρχουν και συνθέσεις ή τραγούδια που ταυτοποιήθηκαν με αρνητικά γεγονότα, ή με γεγονότα, δράσεις και οργανισμούς που κάποιοι τα βλέπουν θετικά και κάποιοι αρνητικά, ανάλογα με την ιδεολογική τους τοποθέτηση.

Επειδή έχω το κακό συνήθειο να διαβάζω από διαφορετικές πηγές, είχα πάντα πρόβλημα με τις ημερομηνίες ορόσημα. Όχι διότι τις βρίσκω άχρηστες, τουναντίον τις θεωρώ απαραίτητες. Αυτό που μου δημιουργούσε αποστροφή ήταν ο τρόπος με το οποίο τις χειρίζονταν όλα τα μέλη της κοινωνίας και η προσέγγιση που είχαν ως προς αυτές. Οι μέρες μνήμης στην Ελλάδα αποτελούν εφαλτήριο αναμόχλευσης μύθων και φαντασιακών γεγονότων, αναπαραγωγής εκλαϊκευμένων clichés και πλήρους αποστροφής κάθε προσπάθειας ενδοσκόπησης και διδαχής. Το σχολείο βάζει τα παιδιά να μαθαίνουν το εγκεκριμένο ποίημα και η άποψη αυτή συνεπικουρείται από τους εξωσχολικούς ‘μεγάλους’ στους οποίους ενδεχομένως να απευθυνθεί κάποιο από αυτά, γνωστούς και ως μέσους πολίτες. Άλλωστε και εκείνοι όταν πήγαν σχολείο, τα ίδια διδάγματα υπέστησαν.

Η παραπάνω σημειολογική ανάλυση προέκυψε από τα νέα τέρατα που ακούμε για το Πολυτεχνείο. Δεν θα κάνω καταγραφή γεγονότων. Πλην μίας φοράς που έγραψα για τους μύθους δεν το έχω ξανακάνει σε αυτό το Blog. Και δεν το κάνω όχι γιατί βαριέμαι, αλλά διότι οι πληροφορίες βρίσκονται ελεύθερες εκεί έξω, όποιος έχει όρεξη μπορεί να ψάξει να τις βρει. Εκείνο που με ενδιαφέρει είναι ο τρόπος ανάλυσης και αξιολόγησής τους, η διάκριση μεταξύ των αξιόπιστων και των αναξιόπιστων πηγών, ο εντοπισμός των ντοκουμέντων μέσα στο χάος της ηλεκτρονικής και έντυπης λασπολίμνης. Επιστήμη το λένε και είναι διαδικασία και μέθοδος τελείως διακριτή από την τέχνη. Η τελευταία παράγει αισθητικό αποτέλεσμα, ντύνει δηλαδή με λυρισμό εικόνες, πράξεις και γεγονότα.

Η τέχνη έχει προωθήσει και έχει κάνει γνωστά σημαντικά γεγονότα. Αλλά το βασικότερο είναι ότι διαμόρφωσε την ταυτότητα της προοπτικής τους. Γεγονότα χαράκτηκαν στο συλλογικό ασυνείδητο ως ‘εθνικά’, ‘επαναστατικά’, ‘αντιστασιακά’, κτλ επειδή μερικά τραγούδια, λίγοι πίνακες, κάποιες ταινίες, μερικά διηγήματα ή/και μυθιστορήματα τους έδωσαν μια συγκεκριμένη ταυτότητα και χαρακτήρα.

Έτσι το Πολυτεχνείο πλασάρεται ως ‘αριστερή’ επέτειος. Είναι τα τραγούδια κυρίως που το συνοδεύουν και οι φωτογραφίες της εποχής που του δίνουν αυτή τη χροιά. Το ‘Γυρίζω τις πλάτες μου στο μέλλον’ είναι ίσως το πιο ενδεικτικό κομμάτι ορόσημο των γεγονότων του Νοέμβρη του 1973. Μαζί με τις φωτογραφίες των φοιτητών στα κάγκελα του Πολυτεχνείου με τα συνθήματα, και τα στιγματισμένα με την αύρα των μαχόμενων νέων λεωφορεία. Η τέχνη που παίρνει το γεγονός και του δίνει λυρισμό. Τραβάει τη μία πτυχή του, εκείνη που εξιτάρει και τη φέρνει στο προσκήνιο.

Το Πολυτεχνείο επίσης είναι η πρώτη περίπτωση στην Ελλάδα που ο θάνατος γίνεται μιντιακό θέαμα με όρους τέχνης. Η εισβολή του τανκ σε απευθείας μετάδοση, το κυνήγι στους δρόμους μετά, η δολοφονία με δράστη το Ντερτιλή σε φωτογραφία αποτελούν το δεδικασμένο της πρωτοσέλιδης βίας στα Ελληνικά ΜΜΕ. Δεδικασμένο που τηρείται με ευλάβεια από τα τριμελή πρωτοδικεία των δελτίων των οκτώ και από τους μονοκράτορες μεγαλοεκδότες.

Το Πολυτεχνείο με τους παρόντες που το σφετερίστηκαν και το εξαργύρωσαν με καριέρες. Το Πολυτεχνείο που οι κομματικές νεολαίες τις εποχής είτε δεν κατάλαβαν πώς συνέβη, είτε έγραφαν λιβέλους εναντίων του (ναι για τις αριστερές μιλάω). Το Πολυτεχνείο που η βαθιά δεξιά ακόμα αρνείται ότι συνέβη, αλλά κλείνει το μάτι στο τανκ. Το Πολυτεχνείο που θρυλείται ότι άρχισε την αντίστροφη μέτρηση της Χούντας. Το Πολυτεχνείο που το καπηλεύτηκαν εκείνοι που το αρνήθηκαν σε παρόντα χρόνο. Το Πολυτεχνείο, που παραμένει κλειστό από καπρίτσιο και τώρα που θα έπρεπε να κλείσει για τους εορτασμούς άνοιξε για να υποδεχτεί κόσμο. Το Πολυτεχνείο, στο οποίο πήγα πρώτη φορά το Νοέμβρη του 1990.

Συνεδρία 27: Ζαλισμένος και μπερδεμένος

Η βδομάδα μου ξεκίνησε καταπληκτικά. Τη Δευτέρα είχα ένα διάλογο με το Στάθη Καλύβα, καθηγητή πολιτικών επιστημών στο Yale τον οποίο έχω αναφέρει αρκετές φορές σε αυτό το blog. Είχαμε μια διαφωνία για το τι ορίζουμε ως ‘δολοφονία’ και τι ως ‘εκτέλεση’ και βασικά τι υπονοείται με τη χρήση των δύο όρων. Αφορμή υπήρξε η σύγκριση των περιστατικών στο Κερατσίνι και στο Ν. Ηράκλειο.

Ο Καλύβας έλεγε ότι ενώ για το θάνατο του Φύσσα χρησιμοποιήθηκε από τα ΜΜΕ ο όρος ‘δολοφονία’ για να καταδείξει την αμεσότητα και τη βιαιότητα της πράξης, για το θάνατο των δύο μελών της Χ.Α. επιλέχτηκε η λέξη ‘εκτέλεση’ υποδηλώνοντας κάτι λιγότερο βίαιο, συνδεδεμένο συνειδησιακά με χτυπήματα αριστερόστροφης τρομοκρατίας, πχ 17 Νοέμβρη. Η δική μου άποψη ήταν ότι ο όρος ‘εκτέλεση’ είναι πιο βαρύς από τη ‘δολοφονία’. Διότι η ‘δολοφονία’ μπορεί να έχει ίδια κίνητρα από το δράστη, να γίνει εξ αμελείας, ή να αποτελεί αποτέλεσμα παρόρμησης ή/και νοητικής ασθένειας. Αντίθετα, η ‘εκτέλεση’ είναι πάντα μια προμελετημένη και προσχεδιασμένη δολοφονία, με έναν ή περισσότερους εντολείς – ηθικούς αυτουργούς και έναν ή περισσότερους εκτελεστές έναντι κάποιου δεδομένου στόχου που φέρει απαραίτητα κάποιο συμβολισμό. Ενδεχομένως επίσης να επιδιώκει υλικό όφελος, όπως συμβαίνει στις ‘εκτελέσεις’ της Μαφίας.

Δε συμφωνήσαμε ακριβώς. Ο Καλύβας επέμενε ότι για το θάνατο των δύο μελών της Χ.Α. επαναλαμβανόταν ο όρος ‘εκτέλεση’ για να γίνει η σύνδεση από το κοινό με το παρακράτος και να δημιουργηθεί η συνείδηση ότι για το περιστατικό ευθύνεται η αριστερίζουζα τρομοκρατία, που αναφύεται ξανά ως αντίβαρο στον τραμπουκισμό της Χ.Α. Πιστεύει ότι το ΜΜΕ το κάνουν αυτό για να στηρίξουν έμμεσα τη ‘θεωρία των δύο άκρων’ της κυβέρνησης, χρεώνοντας το γεγονός στο ‘αριστερό άκρο’. Σε αυτό δε διαφωνώ μαζί του, καθώς και οι δύο πιστεύουμε ότι η συγκεκριμένη θεώρηση αποτελεί γελοιότητα και μάλιστα ο Καλύβας έχει γράψει και σχετικά μιαν εξαιρετική ανάλυση στη στήλη του στην ‘Καθημερινή’. Δε μπορώ όμως να δεχτώ ότι δεν ισχύει το ‘εκτέλεση’ > ’δολοφονία’. Άσχετα με το πώς το παρουσιάζει ο παραμορφωτικός φακός των ελληνικών ΜΜΕ.

Τον Καλύβα ειλικρινά τον εκτιμώ απεριόριστα. Όμως έχει πάθει κάτι που στις θεωρητικές επιστήμες, ιδιαίτερα στον Αγγλοσαξονικό κόσμο είναι σαν ασθένεια. Κάθε θεωρητικός προσπαθεί να κάνει μιαν αναδιατύπωση των όρων και σε αρκετές περιστάσεις προσθέτει και δικές του ερμηνείες. Το πρόβλημα υφίσταται όταν ο καθένας χρησιμοποιεί διαφορετικούς όρους για να περιγράψει το ίδιο φαινόμενο. Επειδή οι ορισμοί δεν είναι λάθος μπαίνουν στο λεξιλόγιο της επιστήμης και μετά οι επόμενοι προσπαθούν να κάνουν τις διακρίσεις. Διότι δύο λέξεις είναι αδύνατον να είναι 100% συνώνυμες, οπότε η κατηγοριοποίηση και ο διαχωρισμός είναι απαραίτητος. Έχω αρχίσει και εγώ να προσβάλλομαι από το μικρόβιο, αλλά πιστεύω ότι θα προλάβω να το καταπολεμήσω πριν εξαπλωθεί.

Ήρθε όμως η Πέμπτη και κάτι που έγραψε ο καθηγητής με έκανε να προβληματιστώ. Ενώ έχει γίνει η εισβολή των ΜΑΤ στην ΕΡΤ και έχουν αρχίσει να ακολουθούν τα όσα τραγελαφικά συμβαίνουν τις τελευταίες τρεις μέρες, ο Καλύβας έγραψε ότι όλος αυτός ο ξεσηκωμός έγινε για το κλείσιμο της τηλεόρασης, αλλά για το ότι τα πανεπιστήμια δεν έχουν ανοίξει καθόλου αυτό το έτος δεν κινείται φύλλο. Και σωστά, αφού το πανεπιστήμιο εκπέμπει μια μυστηριακή αύρα που δεν ακουμπά όσους δεν εμπλέκονται άμεσα με αυτό. Αντίθετα, η τηλεόραση και το ραδιόφωνο λόγω της άμεσης επιρροής που έχουν στον πληθυσμό μπορούν και ενεργοποιούν τα αντανακλαστικά της κοινωνίας στον ελάχιστο χρόνο.

Η εικόνα των αστυνομικών έξω από το studio ενώ μεταδιδόταν πρόγραμμα, το ‘Ψυχή βαθιά’ ως τελευταία ατάκα του παραγωγού που σέρνεται βιαίως έξω από το studio, και κυρίως οι διμοιρίες ως φόντο στο υπαίθριο πρόγραμμα που στήθηκε στη Μεσογείων, είναι σκηνές από δικτατορία. Στιγμιότυπα που κοινοποιούνται σε παρόντα χρόνο και διαχέονται αυτομάτως. Η δημοσιογραφία έχει τα μέσα να παρουσιάσει τα προβλήματα και τις διώξεις που υφίσταται τάχιστα. Συγχωρέστε με που δε θα αναλύσω τις υπόλοιπες γραφικότητες, δεν είναι αυτό το θέμα μου.

Εκείνο που με θυμώνει είναι ότι τα ΜΑΤ είχαν μπει και στην ΑΣΟΟΕ πριν από περίπου ένα μήνα. Τότε όμως η αντίδραση ήταν από χλιαρή έως ανύπαρκτη. Τώρα υπολογίστε ότι το να μπαίνει η αστυνομία σε πανεπιστημιακό χώρο είναι παράνομο. Σε αντίθεση με το συμβολιστικό κομμάτι της φίμωσης του Τύπου, το πανεπιστήμιο είναι Terra Incognita για την αρχή. Εκτός βέβαια αν βρισκόμαστε σε δικτατορία. Η είδηση αφορούσε όμως μόνο όσους σπουδάζουν τώρα στην ΑΣΟΟΕ. Ούτε τις οικογένειές τους, ούτε όσους αποφοίτησαν από εκεί, ούτε καν όσους σπουδάζουν αυτή τη στιγμή σε άλλα ιδρύματα, ακόμα και των Αθηνών. Αυστηρά τους παρόντες.

Παραμένει όμως έωλο το ζήτημα ότι το πανεπιστήμιο δε συγκινεί. Θα μου πείτε εδώ ο πληθυσμός έχει πάθει ανοσία σε άλλα πιο απτά θέματα όπως: οι αυτοκτονίες, η πείνα, άνθρωποι να ψάχνουν στους κάδους για τροφή, άστεγοι να περιφέρονται στους δρόμους, παιδάκια να λιποθυμούν από την ασιτία, το πανεπιστήμιο σε πείραξε; Ναι για την ουσία του πράγματος, η οποία είναι ότι είναι ο μόνος χώρος που μπορεί να αμβλύνει το έλλειμμα παιδείας, γνώσης και νοοτροπίας (όχι με αυτή τη σειρά) που έχει σκεπάσει τη χώρα.

Χθες, Σάββατο ήμουν σε μιαν ημερίδα για τα πυρηνικά του Ιράν. Άδικος κόπος, αλλά προβλήματα του επαγγέλματος. Είναι χαζό να διοργανώνεις τέτοια συνέδρια όταν τρέχουν οι εξελίξεις. Έπρεπε πρώτα να πάρουμε στα χέρια μας τα αποτελέσματα του νέου γύρου συνομιλιών και μετά να καθίσουμε και να τα αναλύσουμε. Σε ένα διάλειμμα ένας καθηγητής του UCL μου εξηγούσε ότι απέργησαν την προηγούμενη βδομάδα διότι η κυβέρνηση της Βρετανίας προτείνει αύξηση 1% στους μισθούς των διοικητικών υπαλλήλων των πανεπιστημίων, ενώ έχουν υποστεί 13% μειώσεις τα τελευταία πέντε χρόνια και παράλληλα οι μισθοί των (πανεπιστημιακών) ερευνητών έχουν αυξηθεί 38%. Αυτό το θεώρησαν κοροϊδία και απέργησαν, με φοιτητές και καθηγητές στο πλευρό τους.

Τώρα κάντε τις συγκρίσεις με αυτό που συμβαίνει στα ελληνικά πανεπιστήμια και εξηγήστε μου και εμένα που είμαι τόσο ζαλισμένος και μπερδεμένος.

Συνεδρία 26: Vivere Pericolosamente

Οι Αμερικανοί έχουν μια έκφραση που στις πολιτικές επιστήμες και ιδίως στις διεθνείς σχέσεις την έχουμε κάνει αξίωμα: Options are path dependent (Οι επιλογές καθορίζουν την πορεία, σε απόδοση). Και φυσικά αυτό ακούγεται πολύ καλύτερα από την απειλή που μας απεύθυναν γονείς και παππούδες στην Ελλάδα: ‘Κανόνισε την πορεία σου’…

Έτσι λοιπόν, όταν ο καθένας μας διαλέγει κάτι, οφείλει να τον κάνει με πολύ μεγάλη προσοχή. Φυσικά υπάρχουν εμπόδια, περιορισμοί, παρερμηνείες, λανθασμένες κρίσεις, άγνοια και ένα σωρό άλλα πράγματα που μπορούν να αλλοιώσουν την ποιότητα και την αξιοπιστία μιας επιλογής. Αυτό είναι μια παρενέργεια, ένα ρίσκο που αξίζει να πάρει κανείς. Η αφετηρία είναι να βάλεις το μυαλό σου να δουλέψει, να σταθμίσεις τις επιλογές σου και να βγάλεις την καλύτερη δυνατή απόφαση. Ένας θεμελιώδες μέτρο που χρησιμοποιούν όλες οι κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες είναι το αποτέλεσμα που δίνει η πράξη: όφελος – κόστος (γι’ αυτό βλαμμένοι λογιστές η οικονομία είναι κοινωνική επιστήμη και όχι μαθηματικά). Αν το f(x) είναι θετικό τότε είμαστε ευτυχείς.

Καλούμαστε να επιλέξουμε κάποια πράγματα υποχρεωτικά. Για παράδειγμα, στη Δευτέρα Λυκείου δεν μπορούμε να μη διαλέξουμε κατεύθυνση. Αυτή είναι μια καίρια επιλογή ζωής, διότι ανοίγει συγκεκριμένα πεδία και σχολές. Μένοντας στο ίδιο θέμα, μετά τις πανελλήνιες ένα παιδί 17 – 18 ετών οφείλει να κάνει μια επιλογή που θα του καθορίσει σε τεράστιο βαθμό το μέλλον του. Αυτές τις υποχρεωτικές επιλογές θα μπορούσαμε να τις χαρακτηρίσουμε και συστημικές, καθώς η διάρθρωση της κοινωνίας μας έχει θέσει κάποια σημεία όπου κάθε πολίτης οφείλει να κάνει μια επιλογή.

Από την άλλη πλευρά, τις περισσότερες φορές που θα απαιτηθεί να χρησιμοποιήσουμε τη ζυγαριά αυτό συμβαίνει με ατομική πρωτοβουλία. Μπορείς να είσαι κάλλιστα οπαδός μιας ομάδας, αλλά το αν θα γίνεις οργανωμένος είναι τελείως επάνω σου. Επίσης, το να ψηφίζεις συνεχώς το ίδιο κόμμα δε σε κάνει αυτόματα μέλος του. Για να συμβεί αυτό θα πρέπει ο πολίτης να κινήσει αυτοβούλως τη διαδικασία, δηλαδή να αποφασίσει ότι επιθυμεί να γίνει μέλος.

Κάποιες άλλες επιλογές είναι συναινετικές. Κανένας δεν μπορεί να παντρευτεί μόνος του (ή μόνη της για να είμαι πιο ακριβής). Είναι δύο (τουλάχιστον) που πρέπει να μιλήσουν να τα συμφωνήσουν και να προχωρήσουν. Ισχύει το ίδιο και σε συνεταιρισμούς. Όχι σαν τη Σου Λι, μιλάω για κανονικούς συνεταιρισμούς. Εκεί που διάφορα μέρη, κατ’ ουσίαν ανταγωνιστικά μεταξύ τους, συνθέτουν ένα σωματείο που θεσπίζει κοινούς κανόνες συμπεριφοράς και δράσης. Η επιλογή σε αυτές τις περιστάσεις δεν μπορεί να γίνει κατά μονάς, και όταν υφίσταται πριν τη δημιουργία του ομίλου/συνεταιρισμού/ομάδος κτλ μπορεί να χαρακτηριστεί ως ‘διάθεση’, ‘σκέψη’, ‘επιθυμία’ και τα συναφή.

Σε κάθε επιλογή ενυπάρχει το ρίσκο. Εμείς στις διεθνείς σχέσεις, και γενικότερα στις πολιτικές επιστήμες, το ορίζουμε ως την απόσταση μεταξύ των μέσων και των στόχων. Αυτή η απόσταση καλύπτεται συνήθως με τη συλλογή πληροφοριών ώστε η επιλογή να είναι η βέλτιστη. Και επειδή ο περφεκτσιονισμός όταν οι πηγές και η ενημέρωση είναι πεπερασμένες δεν είναι εφικτός, ας το συμφωνήσουμε στο ‘η καλύτερη δυνατή’.

Τέλος, υπάρχει και η κατηγορία ‘βεβιασμένη επιλογή’. Και τη λέξη ‘βία’ την χρησιμοποιώ με την ευρεία έννοια του όρου. Είτε με το Καβαφικό βία = βιασύνη, είτε με την πρωτογενή της έννοια (αυτή που χρησιμοποιούν τα λεωφορεία, παραφράζοντας τον Καβάφη), είτε με την οπτική του ‘μη χείρον βέλτιστον’. Δεν υπάρχει περίπτωση κάποιος να μην έχει επιλογή. Σε αρκετές φάσεις της ζωής μας όμως έχουμε μόνο κακές και προσπαθούμε να τραβήξουμε το χαρτάκι με τη λιγότερο επώδυνη.

Όλα τα παραπάνω είναι αποδεκτά. Εκείνο που με τρελαίνει όμως είναι όταν άνθρωποι κάνουν επιλογές για να γίνουν κάποιοι. Έχω ένα γενικότερο πρόβλημα με τα ετερόφωτα όντα. Το να είναι κάποιος ΑΕΚ είναι ένα πράγμα, το να δηλώνει όμως Original είναι ένα άλλο. Επίσης, άλλο να δηλώνεις Σικελός και άλλο μέλος της Camorra. Είναι επίσης διακριτό το να ανήκεις ιδεολογικά σε κάποιο χώρο από το να δηλώνεις ότι είσαι ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, ΚΚΕ, ΣΥΡΙΖΑ, Χ.Α. Στη δεύτερη περίπτωση ταυτοποιείσαι και χαρακτηρίζεσαι μέσω της ιδιότητας που σου προσδίδει το κόμμα στο οποίο δηλώνεις ότι ανήκεις. Έτσι, υποβαθμίζεις την ατομικότητά σου και υποτάσσεις σε μια συλλογικότητα που θεωρείς ότι σου δίνει ένα κύρος και μια ταυτότητα.

Στο προχθεσινό περιστατικό της διπλής δολοφονίας έξω από τα γραφεία της Χ.Α. τα βασικά ΜΜΕ επαναλάμβαναν το ‘δύο μέλη της Χ.Α.’, μέχρι να μετατραπούν οι δολοφονηθέντες σε ‘παιδιά’ και ‘παλικάρια’. Βέβαια και στη δολοφονία του Παύλου Φύσσα έλεγαν ‘κουμμουνιστής’, ‘μέλος του αντιεξουσιαστικού χώρου’ και λοιπούς χαρακτηρισμούς. Λυπάμαι, αλλά για ‘μένα είναι τρεις δολοφονηθέντες άνθρωποι και δε με ενδιαφέρουν τα υπόλοιπα στοιχεία που ανήκουν στην αστυνομική πλευρά της υπόθεσης. Το ανθρωποκτονιών είναι εκείνο που οφείλει να κάνει τα προφίλ για να ανακαλύψει τα κίνητρα, τους δράστες και τους υποκινητές των δολοφονιών. Εντούτοις, όχι και αγαπητά ΜΜΕ, αν ο ένας ήταν ‘αντιεξουσιαστής’ και οι άλλοι ήταν ‘νεοναζί’. Έτσι για την ισορροπία του πράγματος.

Τα νέα θύματα ήταν νέοι που Παρασκευή βράδυ επέλεξαν να πάνε στην τοπική οργάνωση του κόμματος στο οποίο ανήκουν. Το συγκεκριμένο μόρφωμα διώκεται ποινικά για πολλαπλά αδικήματα, στα οποία περιλαμβάνεται και το ‘εγκληματική οργάνωση’. Δυστυχώς, διάβασα χθες και καφρίλες από αριστερούς με πιο χυδαία το ‘Αν γίνεις μέλος εγκληματικής οργάνωσης μπορεί να πεθάνεις έτσι’. Να δώσω τα συγχαρητήριά μου στην πολιτισμένη αριστερά σε σχέση με τα Ορκ. Όταν δολοφονούνται άνθρωποι, οφείλουμε στην παιδεία μας και στον πολιτισμό μας να δείξουμε τον απαραίτητο σεβασμό. Αλλιώς είσαι είτε μαριονέτα του συστήματος, όπως οι δημοσιογράφοι που στις 21:00 ώρα Ελλάδος είχαν βρει κατηγορουμένους και είχαν εκδώσει πορίσματα, είτε ρεμβασιστής κάφρος. Ως γνωστόν, η μόρφωση δε συνεπάγεται παιδεία.

Στην τελική, οι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να επιλέγουν τη ζωή τους. Όσο και αν τα Μέσα Μαζικής Εξημέρωσης προσπαθούν να κλείσουν όλους τους πολίτες σπίτια τους για να τους πλασάρουν την εικόνα της πραγματικότητας που τα συμφέρει, υπάρχουν απώλειες. Άνθρωποι που θέλουν να αγωνιστούν, πολίτες που θέλουν να αντιδράσουν και κάποιοι που έχουν ανακαλύψει το off στο τηλεχειριστήριο.

Κάποιοι προσχωρούν στη Χ.Α. για να νιώσουν ότι ανήκουν κάπου και είναι κάτι. Η κοινωνία (προσοχή: όχι η πολιτεία που δεν υφίσταται πλέον) έχει χρέος να τους τραβήξει από εκεί, όχι με τη βία, αλλά ενημερώνοντας και επιμορφώνοντάς τους. Η εν ψυχρώ εκτέλεση είναι δολοφονική πράξη, το βαρύτερο ποινικό αδίκημα. Και σε αυτήν την περίσταση θύματα ήταν δύο αμαθείς νέοι που έγιναν μέλη της Χ.Α. για να αποκτήσουν οντότητα και όχι για να ζήσουν επικινδύνως.